Charakterystyka gatunku

Włochatka Aegolius funereus to niewielka sowa z dużą kanciastą głową oraz krótkim ogonem. Długość jej ciała wynosi ok. 25 cm a rozpiętość skrzydeł 55-62 cm. Cechą charakterystyczną tego ptaka są obficie, biało opierzone nogi i palce - stąd wzięła się jej nazwa. Sowa ta ma żółte oczy, otoczone jasną szlarą z czarnym obrzeżeniem. Silnie uniesione „brwi" nadają jej twarzy wyraz zdumienia. Ubarwienie włochatki z wierzchu jest jasnobrązowe z licznymi, rozmytymi plamami, natomiast od spodu pióra są białe z nieregularnymi rzędami szarobrązowych, podłużnych, rozmytych plam. 

Dymorfizm płciowy w upierzeniu nie jest zaznaczony, natomiast widoczny jest w masie ciała - samice są cięższe od samców. W powietrzu poznamy tego ptaka po równym, prostoliniowym locie oraz zaokrąglonych skrzydłach. Sowy te aktywne są przede wszystkim nocą, natomiast dzień spędzają ukryte przy pniu, w gęstych koronach drzew iglastych.

Włochatka w zależności od miejsca występowania może być ptakiem osiadłym lub wędrownym. Jest to uwarunkowane przede wszystkim dostępnością pokarmu w okresie zimy. Włochatki gniazdujące w południowej części zasięgu są generalnie osiadłe i podejmują wędrówki na niewielkie odległości, wyjątkowo do kilkuset km.

Gatunek ten jest monogamiczny i terytorialny. Wielkość terytorium lęgowego wynosi około 1 km². Dojrzałość płciową włochatki osiągają po pierwszym roku życia. Samce intensywnie nawołują w swoich rewirach od końca lutego do maja. Ptaki te gnieżdżą się głównie w dziuplach po dzięciole czarnym, chętnie zajmuje także odpowiednie budki lęgowe. Badania dowiodły, że włochatki wręcz preferują budki lęgowe, w których osiągają większy sukces lęgowy, wychowując więcej młodych niż w naturalnych dziuplach. Najczęściej wyprowadzają 1 lęg w roku (2 w latach obfitujących w pokarm). Samica składa jaja od marca do maja i wysiaduje je przez około 28 dni. Samiec w tym czasie dostarcza do gniazda pokarm. Pisklęta opuszczają gniazdo po około miesiącu, a potem przez kolejne kilka tygodni dokarmiane są przez oboje rodziców.

Środowisko lęgowe

Włochatka zamieszkuje rozległe, stare bory sosnowe, jak również ponad 100-letnie buczyny z udziałem świerka i jodły.  Ważnym elementem środowiska, w którym występuje  są tereny otwarte: zręby, wiatrołomy, doliny rzek i potoków, bagna, uprawy leśne, a nawet drągowiny i młodniki, które często wykorzystuje jako dzienne schronienia. Unika terenów zasiedlonych przez większe gatunki sów.

Pokarm

Dieta włochatki nie jest do końca poznana. Pokarm tej sowy stanowią przede wszystkim drobne ssaki, głównie nornikowate, w mniejszym stopniu myszy i ptaki. W dziuplach i budkach lęgowych często tworzy spiżarnie. W zależności od stopnia pokrycia terenu przez  roślinność poluje na terenach otwartych lub w luźnych drzewostanach.

Występowanie

Występuje w iglastych lasach Europy Północnej oraz w analogicznych strefach Ameryki Północnej. Południowa granica zasięgu przechodzi przez Środkową Europę, Azję i Chiny. Można ją spotkać też w Alpach i średnich górach. W Polsce występuje nielicznie, głównie w górach i na północy kraju (puszcze: Białowieska, Augustowska, Knyszyńska, Piska oraz Pomorze Gdańskie). Liczebność w Polsce szacuje się na 700-1000 par.

Rozmieszczenie stanowisk lęgowych włochatki na podstawie Atlasu ptaków lęgowych Lubelszczyzny (Wójciak i inni 2005)

Status

Gatunek chroniony, wymieniony w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt jako wymagający szczególnej troski i w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej.

Zagrożenia

• presja ze strony drapieżników, szczególnie kuny;

• wyrąb starych drzewostanów i fragmentacja lasów;

• uproszczenie struktury przestrzennej lasu.