Charakterystyka gatunku

Orlik krzykliwy Aquila pomarina (Clanga pomarina)  to najmniejszy z orłów występujących w naszym kraju. Rozpiętość jego skrzydeł wynosi 145-168 cm, a długość ciała to 61-66 cm, przy czym samice są nieznacznie większe od samców. Masa ciała osiąga około 1,6 kg.   

Cechą charakterystyczną w sylwetce szybującego ptaka są łukowato wygięte w dół skrzydła.  Samce i samice ubarwione są identycznie. W upierzeniu przeważają różne odcienie brązu. Lotki i sterówki są ciemnobrunatne, upierzenie tułowia i pokryw skrzydłowych jest jasnobrązowe, podobnie jak wierzch głowy. Szpony i nasada dzioba są jaskrawo żółte. Ptaki pierwszoroczne są znacznie ciemniejsze od swoich rodziców, ponadto na końcach pokryw skrzydłowych i nadogonowych mają wyraźne, białe plamy.

Orlik krzykliwy jest gatunkiem wędrownym. Zimę spędza w środkowej i południowej Afryce, Wędrówkę jesienną rozpoczyna w połowie września. Na lęgowiska  powraca na początku kwietnia. Ptaki dorosłe i młode odlatują na zimowiska niezależnie od siebie.

Orlik krzykliwy jest gatunkiem monogamicznym. Dojrzałość płciową osiąga w wieku 4-5 lat (rzadko 3).

Samica składa najczęściej 2 jaja, przy czym młode wykluwają się w odstępie 3-4 dni.  Zwykle wychowywany jest tylko jeden młody orlik - starsze pisklę jest agresywne wobec młodszego i zabija je lub powoduje jego śmierć z głodu (tzw. zjawisko kainizmu).

 
Środowisko lęgowe

Orlik krzykliwy zamieszkuje wielopiętrowe lasy, przeważnie mieszane i liściaste w wieku powyżej 70 lat. Gniazdo zakłada na rożnych gatunkach drzew. Na Lubelszczyźnie większość zajmowanych przez orliki gniazd zbudowanych jest na sosnach, dębach olchach i brzozach. Początkowo gniazdo jest niewielkie, ale z czasem może osiągnąć znaczne wymiary, tym bardziej że ptaki mogą je wykorzystywać przez wiele sezonów z rzędu. Orliki dość często zajmują gniazda budowane przez myszołowy lub inne ptaki drapieżne. Na obecność ptaków oraz wielkość zajmowanych przez nich  rewirów w dużym stopniu wpływa zasobność żerowisk. Ptaki te najchętniej polują w mozaikowo ukształtowanym krajobrazie rolniczym, obfitującym w miedze, płaty nieużytków i tereny podmokłe. Wielkość terytorium gniazdowego zajmowanego przez parę orlików najczęściej znacznie przekracza 1000 ha. Dla skutecznej ochrony tego gatunku niezbędne jest zachowanie zarówno siedlisk, w których zakłada gniazda, ale także żerowisk.

Pokarm

Pokarm orlika krzykliwego stanowią przede wszystkim drobne ssaki, głównie gryzonie.    Dietę urozmaicają płazy i małe ptaki. Orlik krzykliwy wykorzystuje trzy główne techniki łowieckie. Poluje z lotu, z zasiadki a czasem zbiera pokarm z ziemi wędrując pieszo po łąkach i polach. 

Występowanie

Zasięg występowania orlika krzykliwego ogranicza się do wschodniej i południowej Europy  oraz Bliskiego Wschodu. Występowanie tego gatunku na terenie naszego kraju jest nierównomierne i skupia się przede wszystkim w północno-wschodniej i południowo-wschodniej Polsce. Występuje także na Pomorzu Zachodnim i Środkowym, rozproszone pojedyncze stanowiska znajdują się w Polsce Centralnej i Wielkopolsce oraz Opolszczyźnie. Wielkość krajowej populacji szacuje się na 2300-2700 osobników.

  Rozmieszczenie stanowisk lęgowych orlika krzykliwego na podstawie danych Lubelskiego Towarzystwa Ornitologicznego (oprac. J.Wójciak)

Status

W Polsce orlik krzykliwy objęty jest ścisłą ochroną gatunkową. Wokół gniazd wyznacza się strefy ochronne, które mają za zadanie ograniczyć presję ze strony człowieka. Gatunek ten został zamieszczony także w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt jako gatunek wymagający szczególnej uwagi oraz w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej. Krajowa populacja jest stabilna pod względem liczebności i zasięgu.

Zagrożenia

Najpoważniejszym zagrożeniem dla orlika krzykliwego:

• zanikanie żerowisk,

• niekontrolowany rozwój infrastruktury i zabudowy,

• rosnąca antropopresja, powodująca niepokojenie ptaków w sezonie lęgowym,

• prześladowanie ptaków w trakcie wędrówek