Nowe lokale dla włochatek w Puszczy Solskiej.

W czasie kiedy w mediach głośno o programie „Mieszkanie+” my po cichu, w niedostępnych zakątkach Puszczy Solskiej i Lasów Janowskich zrealizowaliśmy zadanie „Budka+” czyli używając nomenklatury projektowej zadanie „C5 Budowa i instalacja budek i osłon przeciwko drapieżnikom dla włochatki”. W ramach jego realizacji udało się wykonać oraz  zamontować na terenie Nadleśnictw Józefów, Zwierzyniec, Biłgoraj, Janów Lubelski i  Narol 60 budek lęgowych przeznaczonych dla tego sympatycznego gatunku sowy. Wykonane z dębowego drewna, pomalowane w maskujące kolory budki, były wieszane w miejscach, gdzie w trakcie inwentaryzacji prowadzonej w ramach zadania A2 stwierdzone były terytorialne samce włochatek. Budki były montowane na wysokości ok. 10 metrów i zabezpieczane przed atakiem drapieżnych ssaków. Na przełomie roku 2015 i 2016, kiedy montowaliśmy pierwszą partię 30 budek, zabezpieczaliśmy je poprzez montaż dookoła pnia specjalnego pierścienia z kolców widocznego na poniższej fotografii.

Niestety, podczas wiosennych kontroli zainstalowanych budek, pomimo zastosowanych zabezpieczeń w jednej z nich stwierdziliśmy ślady obecności kuny leśnej – gatunku ssaka, który stanowi jedno z najpoważniejszych zagrożeń dla włochatki. Z racji tego że w trakcie realizacji projektu staramy się jak najszybciej wyciągać wnioski i na bieżąco uskuteczniać metody ochrony – podczas montażu drugiej partii budek zastosowaliśmy inny rodzaj zabezpieczenia. Do jego wykonania użyliśmy twardego ale elastycznego materiału jakim jest PCV. Liczymy na to, że chcące spenetrować budkę kuny, nie będą w stanie pokonać takiego nienaturalnie śliskiego fragmentu pnia. 

O ochronie strefowej słów kilka

Gatunki ptaków objęte naszym projektem tj.: bielik, orlik krzykliwy, puchacz, gadożer, bocian czarny i włochatka należą do nielicznych i skrajnie nielicznych ptaków lęgowych naszego kraju. Podlegają one ochronie na mocy prawa krajowego oraz zapisów Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z 30 listopada 2009 r. o ochronie dziko żyjących ptaków, zwanej Dyrektywą Ptasią. Objęte są również ścisłą ochroną gatunkową, a dodatkowo, ochronie podlegają również miejsca ich rozrodu gdyż wokół zajmowanych przez nie gniazd wyznaczane są dwa typy stref ochronnych: całoroczna i okresowa.

Strefa ochrony całorocznej, zwana również strefą ochrony ścisłej, to obszar wyłączony spod działalności człowieka, funkcjonujący na zasadach rezerwatu ścisłego. Jej wielkość ustalana jest w zależności od gatunku.  Wstęp do strefy, jak również prowadzenie jakichkolwiek działań na jej obszarze możliwe jest tylko za zezwoleniem wydawanym przez właściwego miejscowo regionalnego dyrektora ochrony środowiska.

 Strefa ochrony częściowej to obszar czasowo wyłączony spod działalności człowieka, zazwyczaj otaczający teren objęty ochroną ścisłą. Dla gatunków ptaków objętych projektem granicę strefy ochrony częściowej ustala się w promieniu 500 m od gniazda. Wyjątkiem jest włochatka dla której ten rodzaj ochrony nie jest stosowany. Terminy, w których obowiązują ograniczenia w prowadzeniu działalności na obszarze strefy są zróżnicowane w zależności od gatunku i obejmują one cały okres lęgowy danego gatunku.

Obok ochrony biernej, realizowanej poprzez opisywane wyżej tworzenie stref ochronnych, gniazda najrzadszych gatunków ptaków chronione są coraz częściej w sposób czynny. Przykładem takiej ochrony, realizowanej w ramach projektu „Ochrona rzadkich ptaków strefowych w wybranych obszarach Natura 2000 na Lubelszczyźnie” jest budowa specjalnych platform lęgowych. Są to solidne, wykonane z naturalnych materiałów konstrukcje solidnie przytwierdzone do drzew. Zapewniają one ptakom możliwość wybudowania solidnego gniazda, które będzie przez wiele sezonów bezpiecznie służyło wychowywanych w nich młodym.

 W naszym kraju najwięcej takich konstrukcji zainstalowano dla rybołowa. Buduje się je również dla bielika, orła przedniego i orlika grubodziobego. Z platform korzystają także bociany czarne. W projekcie Lubelskiego Towarzystwa Ornitologicznego budowa sztucznych miejsc gniazdowych zaplanowana jest dla trzech gatunków ptaków. Zadanie to szczególnie istotne jest dla puchacza, który na obszarze Lubelszczyzny często przystępuje do lęgów na ziemi, co niestety skutkuje dużymi stratami ze względu na niszczenie jaj czy zabijanie piskląt przez dziki lub drapieżne ssaki. W przypadku orlika i bociana czarnego, platformy instalowane są dla gniazd, które umiejscowione są na małych i niestabilnych drzewach, ale przy dogodnych żerowiskach.

 Inną, często praktykowaną formą bezpośredniej ochrony ptasich lęgów jest montaż budek lęgowych. W ramach realizacji projektu przewidziany jest montaż takich zastępczych miejsc gniazdowania dla włochatki.  Z dotychczasowych doświadczeń wynika, że w przypadku tego gatunku skuteczność takiego zabiegu jest bardzo duża (z obserwacji norweskich wynika, że gatunek ten wręcz preferuje budki lęgowe: 97% lęgów sposród 167 odnalezionych stwierdzono w budkach lęgowych). W młodych drzewostanach, gdzie brakuje starych, dziuplastych drzew, budki są chętnie zasiedlane a ich dodatkowe zabezpieczenie poprzez montaż specjalnych osłon przeciwko kunom, powoduje znaczne zwiększenie sukcesu lęgowego i idącą z nim w parze ekspansję gatunku.