Charakterystyka gatunku

Puchacz (Bubo bubo) jest największą sową występującą na obszarze naszego kraju i Europy. Rozpiętość skrzydeł tego ptaka dochodzi do 155-180 cm, długość ciała wynosi ok. 70 cm, a waga do 4 kg. Upierzenie puchacza jest brązowo-żółte z licznymi czarnymi kreskami i plamami, co sprawia, że w naturalnym środowisku doskonale wtapia się w tło i jest trudny do wypatrzenia. Cechami charakterystycznymi w wyglądzie puchacza są duże pomarańczowe oczy oraz tzw. „uszy", czyli pęczki piór, długości 7-9 cm, które ptak unosi w momencie zagrożenia lub zaciekawienia. Dymorfizm płciowy w upierzeniu nie występuje, natomiast jest zauważalny jeśli chodzi o masę ciała - samice są większe  i  cięższe od samców. Gatunek ten najłatwiej wykryć po głosie godowym, jakim odzywa się samiec. Jest to bardzo charakterystyczne, niskie, dwusylabowe „u-hu", słyszalne z odległości nawet 3 kilometrów. Głos ostrzegawczy, podobnie jak u puszczyka uralskiego przypomina szczekanie psa.

Jest to gatunek osiadły i monogamiczny. Pary pozostają razem przez całe życie. W górach najczęściej gniazduje na skalnych półkach, na nizinach wykorzystuje gniazda innych ptaków (np. myszołowa albo bociana czarnego) lub gniazduje bezpośrednio na ziemi, pod wykrotem lub między korzeniami drzewa, co niestety skutkuje dużymi stratami ze względu na niszczenie ich przez dziki lub drapieżne ssaki. Chętnie zajmuje sztuczne platformy lęgowe. Samica składa zwykle 2-3 jaja, w odstępach 2-4 dni. Pisklęta klują się nierównocześnie, co sprawia, że w przypadku mniejszej ilości pokarmu młodsze i słabsze giną. Dojrzałość płciową uzyskują w 2-3 roku życia. Puchacz jest gatunkiem silnie terytorialnym. Rewir lęgowy zajmowany przez parę ma zazwyczaj promień od 2 do 4 km.

Środowisko lęgowe

Puchacz zasiedla tereny o zróżnicowanej strukturze, zapewniające dostatek pokarmu, spokój oraz dostępność potencjalnych miejsc do gniazdowania. Na nizinach zamieszkuje środowiska wilgotne: olsy, łęgi, bory, skraje bagien czy stare lasy sosnowe. Ważna jest jednak obecność w pobliżu łąk, jezior, bagien, dolin rzecznych i innych terenów otwartych, na których poluje. W górach najchętniej gnieździ się w lasach iglastych i liściastych, preferując w nich miejsca ze skałami i stromymi stokami.

Pokarm

Puchacz jest tzw. oportunistą pokarmowym, czyli gatunkiem polującym przede wszystkim na pokarm najłatwiej dla niego dostępny, którego w środowisku jest najwięcej. Dieta uzależniona jest także od pory roku oraz regionu. Generalnie najczęściej odżywia się średniej wielkości ptakami i ssakami. Najchętniej poluje na karczowniki, szczury, norniki i wiewiórki, a wśród ptaków jego ofiarami najczęściej stają się krzyżówki, łyski, grzywacze, gawrony, kruki i kuropatwy. Nie gardzi również padliną.

Występowanie

Występuje, choć nielicznie, niemal w całej  Europie oraz Azji. W Polsce występuje bardzo nielicznie, niemal na całym obszarze kraju, za wyjątkiem Polski Centralnej.  Najliczniejsze populacje zamieszkują Lubelszczyznę, dolinę Biebrzy oraz Kotlinę Kłodzką.

Rozmieszczenie stanowisk lęgowych puchacza na podstawie Atlasu ptaków lęgowych Lubelszczyzny (Wójciak i inni 2005)

Status

W Polsce puchacz objęty jest ścisłą ochroną gatunkową. Wokół gniazd puchaczy tworzone są strefy ochronne: przez cały rok w promieniu do 200 m, a okresowo (od 1 stycznia do 31 lipca) w promieniu do 500 m od gniazda. Wymieniony jest w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt oraz w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej. W skali kraju jego liczebność szacuje się na 250-280 par.

Zagrożenia

Do głównych zagrożeń dla puchacza należą:

• płoszenie ptaków przy gniazdach, presja turystyczna, prześladowanie ptaków - straty w lęgach wynikające z dużej wrażliwości tego gatunku na niepokojenie;

• utrata siedlisk w wyniku melioracji i zmian użytkowania gruntów;

• wyrąb starodrzewi będących dogodnym miejscem gniazdowania.